DE MERKLAP VAN
ANTJE JILDERTS VAN EGTEN
| Merklappen worden in Friesland
naaidoeken of letterdoeken genoemd, in het Fries "letterlape", omdat er
meestal veel en soms uitsluitend letters op zijn geborduurd. Het
borduren van een merklap was van voor 1500 tot ver in de
twintigste eeuw onderdeel van de naailessen die hoorden bij de
opvoeding van meisjes van ongeveer 6 tot 16 jaar. Door het borduren van
een merklap leerden zij tellen, letters lezen en gebruiken, motieven
ordenen, kleuren combineren en de familiegeschiedenis vastleggen.
Bovendien oefenden meisjes door te leren handwerken burgelijke
deugden als netheid, geduld, zuinigheid en vlijt. Meisjes in Friesland borduurden meestal grote versierde initialen en soms hun complete naam met het jaartal waarin de lap voltooid is. Het Fries Museum heeft een verzameling van ruim 600 merklappen, veelal uit de 18e eeuw. Helaas is van de meeste lappen de oorsprong en maakster niet bekend. Slechts een enkele keer kon de schenker informatie geven over de betekenis van de initialen waarmee duidelijk werd uit welk deel van Friesland de lap afkomstig was. In 2000 vroeg genealoge Martha Kist in het kader van een tentoonstelling bij Tresoar een merklap in bruikleen bij het Fries Museum. Dat werd de lap gemerkt A.I. en 1746 waarvan niet bekend was wie de maakster was. Wel was uit documentatie bekend uit welke familie de merklap afkomstig was en uit welke plaats. Martha vond het een uitdaging om te achterhalen wie de lap geborduurd had. Uiteindelijk bleek dat de lap gemaakt was door Antje Jilderts van Egten uit Ferwerd. Ze heeft op de lap het huwelijk van haar zuster Klaaske verwerkt. Omdat het trouwboek van Ferwerd uit 1746 door brand verloren is gegaan, zijn gegevens over dit huwelijk niet bekend.  Antje Jilderts van Egten was elf jaar in 1746, toen haar 21-jarige zus Klaaske ging trouwen met Jacob Jans (Verhoek) die wolkammer was. Ze borduurde "I. hartje K.I." : Jacob houdt van Klaaske Jilderts (destijds werd de letter J gespeld als I). Klaaske werd het hoofd van de huishouding, gesymboliseerd door de linnenkast. Nog meer huisraad, een naaimand met naaikussen, een haardstel en een hangijzer, verwijst naar de nieuwe huishouding. Andere motieven verwijzen naar het huwelijk zoals de typerende kerk van Ferwerd met de steunberen. Vader Jildert van Egten was schoolmeester en organist van de kerk. De kerk stond op een hoge terp met een kerkhof en vanaf de toren had men een prachtig uitzicht over de Waddenzee en de schepen. Op de kerk zit een vrije vogel (Antje) terwijl linksonder een vogel in een kooitje is geborduurd, symbool voor een getrouwde vrouw (Klaaske). Het gekroonde, gevleugelde en doorboorde hart links is ook een symbool voor het huwelijk, evenals de huwelijkshandschoentjes daaronder. De driemaster is vermoedelijk de huwelijksboot. Van Antje Jilderts van Egten zelf is geen huwelijk bekend in Friesland en deze letterlap is vererfd in de familie via haar zus Klaaske. Bronnen : - Kwartaalblad van het Centraal Bureau voor Genealogie, jaargang 11, nummer 3. - Website van het Fries Museum, Leeuwarden. |
 |