Na de emigratie
van de
Afgescheidenen
kwam in 1880 een tweede emigratiegolf op gang die het gevolg was van
deplorabele
economische omstandigheden. Als voorbeeld kan worden genoemd dat import
van goedkoop graan uit Noord-Amerika in de landbouwsector van
Nederland,
en andere Europese landen, veel werkloosheid veroorzaakte gekoppeld aan
armoede hetgeen vele landarbeiders en werklui heeft doen besluiten om
te emigreren.
Tussen 1880 - 1893 vertrokken tienduizenden vanuit zowel Antwerpen als
Rotterdam naar de "Nieuwe Wereld". In 1889 gingen niet minder dan
15.252
landverhuizers aan boord in Rotterdam waarvan 5.862 Nederlanders.
Echter,
niet iedereen ging in dat jaar richting Noord-Amerika maar ook naar
Zuid-Amerika.
De "Nederlandsch - Amerikaanse Stoomvaart Maatschappij", beter bekend
als
de NASM en later als de HAL (Holland Amerika Lijn), had in 1888 een
lijndienst
geopend naar Argentinië daarin gesteund door de Argentijnse
regering
die de reiskosten voor haar rekening nam teneinde emigranten over te
halen
voor hun land te kiezen in plaats van Noord-Amerika. Voor menigeen werd
dit avontuur een ware nachtmerrie: velen stierven, dikwijls van de
honger,
en honderden anderen keerden geheel berooid en met veel pijn en moeite
terug naar hun vaderland. Zij die in Argentinië bleven hebben na
vele
jaren uiteindelijk een goed bestaan weten op te bouwen. Zie voor meer
informatie
omtrent landverhuizers naar Argentinië het hoofdstuk: Pasajes
subsidiarios.
Waren het in voorgaande jaren vooral
landverhuizers
uit Duitsland die uit Rotterdam vertrokken, vanaf 1891 waren het in
meerderheid
emigranten uit Oost-Europa. In 1891 verlieten 7.312 Oosteuropese
landverhuizers
het continent via Rotterdam maar in 1913 was dit aantal toegenomen tot
44.299. Deze toename van Oosteuropese
emigranten kan verklaard worden uit het feit dat de meesten
van Joodse afkomst waren en veel te lijden hebben gehad van onheuse
bejegening,
vervolging en moordpartijen ("progroms") in hun vaderland. Met andere
woorden:
zij waren feitelijk vluchtelingen en een van de routes naar een veilig
bestaan liep via Rotterdam om aldaar aan boord van een schip te stappen
en te emigreren. Veelal hadden zij niet meer bezittingen dan de kleren
die zij droegen. Het trieste verhaal van de Joodse emigranten is lang
maar
valt -met alle respect- verder buiten het kader van deze website.
In 1893 opende de NASM een
landverhuizershotel
op de Wilhelminakade in Rotterdam waarmee emigranten de mogelijkheid
werd
geboden op een enigszins fatsoenlijke manier het vertrek van hun schip
af te wachten. Later werd op deze pier het hoofdkantoor van de HAL
gebouwd
en dat bestaat nog steeds. Niet langer als kantoorgebouw maar als het
bekende
en populaire hotel/restaurant/cafe "Hotel New York", genoemd naar het
gelijknamige logement
voor landverhuizers op het Noordereiland, meer
dan
100 jaar geleden.
De piek in emigratie vond plaats
gedurende
de jaren 1901 - 1914. In deze periode vertrokken ongeveer 700.000
landverhuizers
uit Rotterdam naar Amerika. Bijvoorbeeld:
- 1903 : 52.830 emigranten
- 1910 : 60.897 emigranten
- 1913 : 82.470 emigranten
De meesten arriveerden per trein in
Rotterdam
en wel op het toenmalige Maasstation. Het
had nogal wat voeten in aarde om de stroom emigranten op te kunnen
vangen.
Zo werd op de Wilhelminapier en nabije omgeving een complete
infrastructuur
neergezet, inclusief een EHBO gebouw, een kapel, desinfectie
installaties
en diverse landverhuizershotels (waarvan één ruimte bood
aan maar liefst 1800 emigranten).
Eenmaal aan boord en op weg -dikwijls met
een stop in Boulogne-sur-Mer in Frankrijk waar meer emigranten aan
boord
kwamen- richtten de landverhuizers hun blik op het volgende obstakel:
de
Amerikaanse Immigratie Dienst op Ellis
Island. De wet- en regelgeving
in de V.S. omtrent immigratie stond bekend als hard en streng.
Landverhuizers
die leden aan een besmettelijke ziekte werden zonder pardon
teruggezonden;
indien een dokter ook maar de lichtste afwijking bij een emigrant zag,
of zelfs maar vermoedde, kreeg hij of zij een krijtstreep op de
schouder
en moest uit de lijn stappen in afwachting van nader medisch onderzoek.
Er speelden zich dramatische taferelen af op Ellis Island hetgeen het
de
bijnaam "Eiland van Tranen" opleverde. Ook om een andere reden was deze
bijnaam van toepassing: de vreugdetranen van de miljoenen emigranten
die
wel werden toegelaten en daarmee de gelegenheid kregen om hun dromen te
verwezenlijken.
Bron:
"Toen zij
uit Rotterdam vertrokken" door Cees Zevenbergen.
Uitgeverij:
WaandersUitgevers,
Zwolle
