De najaarsledendag vond voor de verandering eens plaats op een vrijdag. Onder een stralende najaarszon hadden ruim 60 leden zich op 11 oktober 2024 naar het MFC Het Trefpunt in Hallum begeven. Het beloofde een interessante dag te worden, met een topspreker en rondleiding door het dorp Hallum en de kerk.
Vanaf 10 uur ’s ochtends druppelden de bezoekers binnen voor een lekker bakje koffie met gebak.
Rond 10.45 uur nam voorzitter Bunskoeke het woord om de spreker te introduceren. Emeritus professor dr. Hans Mol uit Leidschendam, oa expert op het gebied van kloosters in Friesland (Frisia) tussen Eems, Wezer en het Zwin. Het onderwerp van zijn voordracht luidde ‘Wedijver en samenwerking tussen de Friese plattelandskloosters van de Premonstratenzers en Cisterciënzers’.
Volgens Mol is een klooster in de eerste plaats een bemiddelingsinstituut. Het ‘onderhandelt’ met God en zijn heiligen over het heil van mensen (als zijn klanten) om de zonden van deze klanten te verzoenen en hun boetedoening te verminderen. Door gebeden op te zenden probeert het hun een plaats in de hemel te verzekeren. Een klooster, of het nu bemand is met monniken of nonnen, is dus een ‘verzekeringsmaatschappij voor het hiernamaals’. Het wordt ‘betaald’ met geld en land in ruil voor gebeden.
De eerste kloosters concurreerden ook met elkaar. Donoren van land en middelen konden kiezen bij welke orde ze zich wilden aansluiten, en wilden vaak zelf de eerste viool spelen. Als er al een Cisterciënzer klooster (van de schiere monniken) in de buurt was, zoals klooster Klaarkamp in Rinsumageest, dan was het logischer om een concurrerende orde te kiezen. Zo werd in het jaar 1163 Mariëngaarde in Hallum een Norbertijner ofwel Premonstratenzer klooster. De stichting van het klooster wordt beschreven in de Vita Fretherici, het leven van Frederik van Hallum. Deze is ook in vertaling uitgegeven in het Nederlands, Vitae Abbatum Orti Sancte Marie: vijf abtenlevens van het klooster Mariëngaarde in Friesland, en in het Frysk.
Frederik was de eerste abt van het klooster Mariëngaarde ofwel of (H)orta Sanctae Mariae. Van het grote kloostercomplex buiten Hallum is vrijwel niets overgebleven. Er staat nu een boerderij van de familie Jippes.
Het was logisch geweest als Mariëngaarde zich verbonden had aan het oudere klooster en Norbertijnerabdij Marienweerd in de Betuwe maar uiteindelijk werd gekozen voor Steinfurt in het bisdom Münster.
Naast de geschriften van abt Frederik (Goslinga) van Hallum, van wie een borstbeeld aan het begin van het dorp Hallum staat, zijn er nog relieken van hem en de heilige Siardus bewaard gebleven (en rond de reformatie veiliggesteld) in het katholieke zuiden, nu België.
Na de lezing was er nog tijd voor een geanimeerde vragenronde, waarna rond 12.30 uur de lunch werd genoten.
Na de lunch werd onder begeleiding van lokale gidsen in drie groepen het dorp Hallum bezocht. Tegenover het MFC is nog een oud hek van de Goslingastate bewaard. Even verderop kwamen we langs het borstbeeld van abt Frederik en niet veel verder stopten we bij de oude Vermaning uit 1779. Diverse interessante gebouwen werden toegelicht, alvorens de groepen weer bij elkaar kwamen in de Grote of Sint Maartenskerk van Hallum.
In de kerk zijn nog prachtige overblijfselen van de Noorderkapel ofwel Aebingakapel van kerk Hallum met de grafkelder van de familie Aebinga, vroegere bewoners van de Offingaburg. Een schitterende zerk van Ruurd van Aebinga uit 1559 en zijn moeder Hylck van Donia uit 1494 zijn te bewonderen.
Verder nog de van mooi houtsnijwerk voorziene preekstoel, herenbanken met familiewapens van de families Sixma, Jongestal/ Van der Leyen en Moorman en originele (Gijsbert Arentsma van Idsinga , Andriese Lucia van Bronckhorst en Duco Martena van Burmania) en replica rouwborden van Gerland van Liauckema en Schelte van Aebinga (de originelen in depot Fries Museum).
Na een kort woord van een van de kerkrentmeesters toog de groep voor de naborrel weer naar het MFC. Al met al weer een geslaagde dag!
Meer foto’s hieronder of op de Facebookpagina van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland.
Als u ook eens een ledendag wilt bijwonen of gewoon ons mooie blad De Sneuper wilt lezen, word dan lid voor slechts 17,50 per jaar (2024)