Houtstromen, over Bossen, binten en boerderijen, door Paul Borghaerts

Op woensdagavond 22 september 2021 vond in Easterein de drukbezochte boeklancering plaats van een boek waaraan 15 jaar van onderzoek naar hout in Friese boerderijen voorafging. Presentatrice Fokelien van der Meulen interviewde auteur en dendrochronoloog Paul Borghaerts over zijn langverwachte boek.
In Houtstromen ontrafelt Paul Borghaerts de herkomst van hout waarmee boerderijen gebouwd werden in Friesland in de periode van 1550 tot 1950. Hij stelt vast dat de herkomst van het hout in de loop van de jaren verschoof. Zo werd er aanvankelijk hout uit West-Duitsland en Zuid-Noorwegen geïmporteerd, maar later uit de Baltische staten en zelfs Wit-Rusland.

Om tot dit inzicht te komen heeft de auteur verschillende onderzoeksgebieden gecombineerd. Zo bestudeerde hij duizenden archiefstukken, heeft hij van meer dan 200 boerderijen (zie de lijst van namen en jaartallen) de draagconstructie ingemeten en heeft hij dendrochronologische dateringen gedaan. Dit laatste maakte het mogelijk om elke onderzochte boerderij tot op het jaar nauwkeurig te dateren. Daarmee heeft hij de ontwikkeling van de greidschuur of greidboerderij, die in het brandpunt van de economische ontwikkeling van het rurale gebied in Nederland stonden, tot in detail zichtbaar gemaakt.
De nieuwe kennis geeft inzicht in de internationale netwerken van de (hout)handel, en is ook van belang voor onderzoek naar oude gebouwen in Nederland en naar schepen van bijvoorbeeld de VOC.

Drie interessante  onderzochte boerderijen in het noordoosten van Friesland zijn bijvoorbeeld:

De prachtige boerderij met de sprekende naam ‘de Rode schuur’ op de Medwerterwei 4 in Holwerd uit 1863 in het voorhuis zit hergebruikt hout van eeuwen eerder.  Nr. 81 in het boek.
In Stiens een boerderij met een bintwerk van Fries eikenhout uit 1813. Dat kwam omdat er door de Napoleontische oorlogen geen houthandel op de Oostzee mogelijk was. Nr. 45 in het boek.
De Ternaarderdyk 17 in Holwerd, een boerderij waarin veel hergebruikt hout is toegepast.

Waarin onderscheid dit boek zich nog meer? Hieronder belichten we een aantal punten.

·         In dit boek wordt het vak van de dendrochronologie uitgebreid uitgelegd.

·         De bouw en de chronologische ontwikkeling van de Friese schuur wordt uitgelegd aan de hand van 180 onderzochte boerderijen waarvan er 106 beschreven worden in het boek.

·         Door de gebouwen chronologisch achter elkaar te zetten mét de herkomst van het hout wordt de chronologie van de bouwontwikkelingen zichtbaar, maar ook de verschuivende houtstromen over de eeuwen.

·         Die houtstroom beperkte zich bepaald niet tot Friesland maar gaat ook op voor de noordelijke provincies inclusief Amsterdam en de VOC, de Zaanse molens verwerkten dit hout in grote hoeveelheden. 

·         De databank die nu is ontstaan van het hout is van belang voor onderzoek in Noord-Nederland maar ook voor de herkomstlanden. Met een aantal dendrochronologen/deskundigen in de herkomstlanden ontstaat inmiddels een netwerk zoals nu al met Noorwegen, Zweden, Estland, Litouwen en Wit-Rusland.

·         De grote collectie houtstalen is een bron voor vervolg onderzoek.

·         De goede contacten met het Russische hof heeft de export van hout in de 18e eeuw vanaf het Balticum sterk bevorderd, denk aan tsaar Peter de Grote.

·         Dit onderzoek naar de houtstromen kan gecombineerd worden met het onderzoek naar de Sonttolregisters.

De inhoud van het boek bondig verteld tijdens de boekpresentatie in Easterein op 22 september 2021. Te zien op Youtube in twee delen. Deel I: https://youtu.be/PEq_8XX_F_0 en Deel II: https://youtu.be/RDzzqbnBA-M

Paul Borghaerts is internationaal erkend als dendrochronoloog en houtspecialist. Eigenaar Borghaerts Houtdatering en oprichter van de Stichting Historisch Bouwhout Fryslân.

Houtstromen. Bossen, binten en boederijen | Paul Borghaerts | verschenen bij Noordboek | ISBN  9789056156886 | Gebonden,  416 pagina’s | verkoopprijs € 49,90. Online bestellen via Bornmeer.
Voor lezingen door Paul Borghaerts kunt u contact opnemen via https://houtdatering.nl/