Oebele Vries kan met trots terugkijken op de publicatie van zijn nieuwste boek: Ferdban, Oudfriese oorkonden en hun verhaal.
In het in hardcover uitgevoerde kloeke boek van 432 pagina’s lezen we over de Oudfriese oorkonden die het dagelijkse leven weerspiegelen van gewone mensen en van de allerrijksten en allermachtigsten in Friesland. Ze gaan ook over zaken als vete en vrijheidsstrijd, de veelzijdige activiteiten van kloosters, de groeiende invloed van steden en de bijzondere positie van Ameland.
Tot 1498, een centraal jaar in de Friese geschiedenis, heerste in Fryslân een vorm van vrijheid die men elders in de Nederlanden – afgezien van de Groninger Ommelanden – niet kende: de ‘Friese vrijheid’. Dan echter, juist in de tijd die dit boek bestrijkt, wordt dit gewest abrupt binnengeleid in een nieuwe realiteit, die van een strikt landsheerlijk gezag. Vrijwel van de ene dag op de andere komt aan oude gewoonten, zoals vetevoering, en ook aan de macht van plaatselijke potentaten (hoofdelingen) een einde. Tegelijkertijd wordt het archaïsche Friese recht met één pennenstreek vervangen door het moderne Romeinse recht. Het woord ‘ferdban’ uit de titel van dit boek, dat vredegebod betekent, verwijst naar een rechtsgewoonte uit de sfeer van het oude Friese recht. Typerend voor de veranderingen die zich rond 1500 in Fryslân voltrokken, is dat dit archaïsche begrip werd afgelost door de zakelijke term ‘consent’ (toestemming).
Dit boek geeft de lezer ook een boeiende inkijk in het leven van gewone mensen. Doordat de auteur bij de keuze van deze honderd teksten voorrang heeft gegeven aan documenten die uitblinken door staaltjes van ‘human interest’, komt de lezer in aanraking met hun lief en leed. Zo is er een tekst waarin het gaat over de ellendige toestand van een man die in een kennelijke opwelling van woede zijn vrouw heeft doodgeslagen. Spannend is de beschrijving van het Bieroproer in Leeuwarden in 1487, waarover een Leeuwarder kloosterling op zijn sterfbed getuigenis aflegt. Voor Noordoost-Friesland zijn bijvoorbeeld interessant de Akte van boedelverdeling uit 1527 van de Kollumer hoofdeling Pybe Meckema en zijn vrouw Syouck en Barthold Starckenborgh met Idske Jaarla, of het huwelijkscontract uit 1452 tussen Wattya Harinxma en Sacke Cammingha. Van Pybe of Pibo van Meckema is een deel van de grafsteen uit 1549 bewaard gebleven in een kerk in Brussel!
Oebele Vries is historicus en gezaghebbend kenner van het Oudfries. Hij was universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen en is nu gastonderzoeker bij de Fryske Akademy. Van zijn hand verscheen eerder Asega, is het dingtijd?, waarin hoogtepunten uit de Oudfriese wetsteksten centraal staan.
In ons ledenblad De Sneuper zal tzt meer aandacht aan dit boek geschonken worden, maar u kunt nu alvast de Namenindex online bekijken of direct naar de pdf-versie van de namenindex. Wellicht ziet u er nog een familielid of bekende tussen!
Overigens is er online ook een mooie database genaamd Cartago, Digitaal oorkondeboek Groningen, Drenthe en Oost-Friesland
Dit sluit prachtig aan op Friesland en maakt daarmee verder onderzoek completer.
Uit ongeveer dezelfde periode (laat 15e eeuw) stamt ook de Pax Groningana, de kroniek van Sicke Benninghe en de Dokkumer verbonden
Wellicht ook voor ons ledenblad een periode waar eens een doorwrocht artikel over gepubliceerd moet worden.