In Dokkum zijn bijnamen al lang populair. In diverse publicaties, zoals Geschiedenis van Dokkum en Dokkum, beeld van een stad, worden voorbeelden uit de vorige eeuw aangehaald.
Het gebruik van bijnamen in Dokkum en omgeving was echter al veel ouder. Het informatierijke, maar vaak wat slordig geschreven, boek Watergeuzen, door Anne Doedens en Jan Houter, vermeld bijvoorbeeld
op blz 146 ‘Droncken Heyntje‘ de bijnaam van Dokkumer watergeus Hendrick Arentsz in 1572.
Een rijke bron voor Dokkumer bijnamen is het manuscript van vroedvrouw Catharina Schrader, die de periode 1693-1745 bestrijkt. In de ooit door Tom Zijlstra gemaakte index op dit manuscript staan ze mooi gegroepeerd.
Het cijfer hieronder, achter de bijnaam, geeft het paginanummer aan van de transcriptie van Dokkumer kunstschilder Van Kammen, waarin meer tekst/context staat.
Overigens is in het Dokkumer Bierboek ook uitgebreid van deze index, transcriptie en de door mij in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam gemaakte scans van het origineel gebruik gemaakt!.
Rondom scherp 198
Grote. Aagt 392
Blauwe Aagt 410 426 509
Jan tamboer 412
Mag-lekker-beetjes 499
Jan kortebokse 56
Klaas kluutje-boer 194
Jan slechten-horst 163
Klaas lever-en-long 204
Marten bast 260
Klaas hekje 129
Jitse hekboer 165
Klaas korfke 520 499
Jan kort 111
Geertje scheefhals 46
Willem kuit 148
Doekele zwaanhals 366
Leen butterblom 145
Egbert klungel 357
Het houten peerd 185
Egbert basun(organist!) 12
Smerige Afke 251
Klein Elske 187
Melle sug(soech=sufferd) 212
Elske kop-af 147 454
Mem borstrok 96
Kleine Feicke 10 18
Meindert krukman 40
Frerik broerke 200 448
Lijntje-pijl 205
Jelle dromer 348
Jan potje-pantje 30
Hendrik kan-al 355
Piter ‘köttelstotter’ (keutelstoter..). 37
Han uil 430
Hendrik neuske 128
Piter pruik 338
Eelke slof 395 418
Afke prater 179
Marten soetekauw 419
Piter de dood 246
Herman met de klitzen 89
Klaas professor 134
Grote Jakob 198
Oene ramsneus 351
Kleine Jakob 161
Grote Anna 387
Jakob danser 80
De Franeker bakker 532
Harm rokjager 165
De Hollandse bakker 65
Jan slim 148
Berent bezatten 200
Jan de dood 148
Sikke klop-zacht 201
Jan spant-je-bil 392
Anna met-de-wratten 210 257
Jan broek 532
Is nog te achterhalen hoe deze mensen in werkelijkheid heetten? Jazeker!
Hierboven is reeds beschreven hoe je via het paginanummer in de transcriptie kan nakijken wie de vader en moeder van het geboren kind waren. Vervolgens kun je meestal via AlleFriezen.nl wel een huwelijk, en vaak een beroep, vinden.
Enkele voorbeelden:
Oene Ramsneus had ik al eens eerder uitgezocht. Hij heette eigenlijk Oene Sjoerds, van beroep cherger, die met Trijntje Johannis van Rinsumageest huwt op 25 juli 1728 te Dokkum.
Harm rokjager heette eigenlijk Harmen Jacobs en was getrouwd met Hiltje Klaasen (die was geboren te Nijkerk) op 21 februari 1706 in Dokkum. Hij was schipper, dus dat verklaart al wat!
Klaas professor is waarschijnlijk Claes Sybes die in 1695 in Dokkum met Rosina Willems trouwde. Hij was metselaar! De op 9 november 1704 geboren zoon Willem werd op 23 november in Dokkum gedoopt.
Jan spant-je-bil (Ian spantiebill) was in 1731 blijkens de transcriptie vuilnisman. Zou hij daarbij vaak zijn billen hebben moeten aanspannen?
Doekele zwaanhals blijkt een Groenlandsvaarder: Trouwregister Hervormde gemeente Dokkum, 1728. DTB nr: 196, 1722 – 1743. Vermelding: Bevestiging huwelijk van 14 november 1728, Dokkum. Man: Doeke Sijtses, Dokkum. Vrouw: Gertje Pijtters, Dokkum.
Mag-lekker-beetjes vond ik via de transcriptie ook terug in de DTB van Dokkum met het huwelijk op 7 oktober 1731 in Dokkum van Ate Willems (op de lijnbaan) en Sjoerdje Hendriks. Sjoerdje was vast een smulpaap!
Berent bezatten was de vader van Jeltje Beerns die in Dokkum op 1 november 1706 huwde met schuitenmaker Sybe Lieuwes uit Ryptsjerk.
Of het houten peerd echt een bijnaam was valt te betwijfelen. Schrader noemt dit op 1 mei 1708 bij een bevalling van een zoon als ‘hoerenkind’ bij ene Marij, die ook niets hoeft te betalen. Het lijkt dat het hier eerder om een gebouw of iets dergelijks gaat.
Op 23 oktober 1709 kwam Schrader bij lijndraaiersknecht Claes lever-en-long, en zijn vrouw Janke. Dit moeten Klaas Jans uit Wierum en Janke Sippes uit Dokkum zijn die 24 april 1701 in Dokkum huwden.
Als u het leuk vindt, ga dan gerust zelf ook eens op zoek naar de echte namen achter de bijnamen.
Een kort stappenplan door de bron manuscript Dokkumer vroedvrouw Schrader vindt u in mijn oude blogartikel: https://sneuperdokkum.blogspot.com/2017/03/digitale-bevalling-dagboek-dokkumer.html
Misschien zit er nog familie van u tussen!