Vaartzicht in Oudwoude

Een leuke vondst in Neerijnen (Gelderland) van Hilda Bouta.

Laatst kocht ik een papieren versie in 3 delen uit 1985 “Het Archief van de Huizen Waardenburg en Neerijnen” uitgegeven door het Rijksarchief in Gelderland (nu Gelders Archief genoemd). Over de twee kastelen in de gemeente waar ik al bijna mijn hele leven woon. Heerlijk sneupersvoer dus. Naast enkele landkaarten slechts één afbeelding, een pentekening met als ondertitel Propriété du Baron d’Aylva de Pallandt. en Frise. Als beschrijving: Gekleurde pentekening van de achtergevel van (Klein Vaartzicht?) in Friesland met een gedeelte van de tuin, toebehorend aan (H.W.) van Aylva van Pallandt, (19e eeuw), 12×15 cm . Let op het vraagteken. De man die de inventaris maakte wist dus niet zeker of het wel huize Vaartzicht was.

Bij navraag blijkt deze tekening niet bekend bij onze sneupers in Friesland. Maar het is wel degelijk een afbeelding van Vaartzicht in Oudwoude. Er is nl. wel één tekening bekend van de vóórkant, de wegkant, gemaakt door A.Martin, zie hieronder. Maar de gevonden tekening is van zuidzijde, de achterkant, de kant van de Dokkumer Trekvaart.

Huize Klein Vaartzicht werd omstreeks 1785 gebouwd, helemaal aan het einde van een langgerekt kavel, met aan de zuidkant de Trekvaart met het huis en aan de noordkant de weg. Het heeft er nog geen honderd jaar gestaan, want in 1877 werd het verkocht op afbraak door de eigenaar, die ook op de tekening wordt genoemd. Dat was Hans Willem van Aylva baron van Pallandt, (1804-1881), heer van Waardenburg en Neerijnen, lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, lid Raad van State, Opperkamerheer des Konings, kamerheer van koning Willem 1, 2 en 3. Hij was de zoon van Frederik W.F.Th. van Pallandt van Keppel, (1772-1853) en Anna J.W. van Aylva (1778-1814). Hij was de erfgenaam van zijn opa, Hans Willem van Aylva (1751-1827), die de laatste was van het geslacht Aylva. Daarom gebruikte Hans Willem, behalve de naam van zijn vader, ook de achternaam van zijn moeder, als tussenvoegsel.

Het huis kwam uit de familie van zijn vrouw Constantia Wilhelmina van Scheltinga (1804-1890). Zij was de dochter van Martinus van Scheltinga (1744-1820) en Catharina Louise Antoinette Anna baronesse du Tour van Bellinchave (1760-1837). Het huwelijk van Hans Willem en Constantia in 1825 vond in Vaartzicht Oudwoude plaats; Zij woonden daar de eerste jaren in bij haar moeder. De eerste van hun tien kinderen, Frederik W.J.van Aylva is hier geboren (1826-1906). Een groot deel van het jaar woonde het gezin in ’s Gravenhage, vanwege de functies die Hans Willem bekleedde. Dat was ook zo, toen het gezin zich officieel vestigde in kasteel Neerijnen, gemeente Waardenburg. Vandaar dat deze tekening daar uiteindelijk is gevonden. De andere 9 kinderen noemden zich Van Pallandt, een naam die in Gelderland tot ver in de 20e eeuw verbonden was met diverse kastelen, waarvan vele nog bestaan. Dit in tegenstelling tot Friesland.
Waar huize Vaartzicht heeft gestaan is nu weiland. Aan de wegkant van het perceel is nu een boerderij met de naam Klein Vaartzicht, te zien op Foarwei 6 Aldwâld.

Meer over dit landhuis op:
http://www.stinseninfriesland.nl/VaartzichtOudwoude.htm
https://twierstr.home.xs4all.nl/Kollum/Vaartzigt.html
In één van de volgende Sneupers hoop ik een uitgebreide versie hiervan met foto’s te geven. Hilda Bouta, Neerijnen, januari 2020.