Nieuw boek: Vluchtelingen in Oostdongeradeel 1940-1945

Op zaterdag 16 november 2019 wordt in de Petrustsjerke in Lioessens het boek ‘Vluchtelingen in Oostdongeradeel 1940-1945’ gepresenteerd.

Het boek behandelt een onderwerp in de geschiedenis van Noordoost-Fryslân waarover nog niet eerder zo uitgebreid is gepubliceerd.

In een aantal inleidende hoofdstukken komen alle ‘soorten’ vluchtelingen aan bod: Kollumerlanders die in 1940 moeten vluchten voor de inundatie, randstedelijken die moeten vertrekken wegens de bouw van de Atlantikwall, Zeeuwen die begin 1944 naar het noorden moeten omdat hun eiland door de Duitsers onder water wordt gezet, Arnhemmers na de Slag om Arnhem en Roermonders nog in februari 1945. Ook repatrianten na de bevrijding worden niet vergeten, terwijl de hele oorlog door ‘bleekneusjes’ naar Oostdongeradeel komen, met een hausse in de Hongerwinter.

Verteld wordt hoe ze de reis maakten, hoe de organisatie verliep, hoe de opvang was geregeld, hoe ze het dagelijks leven ondergingen in een vreemde omgeving met een vreemde taal, enz.

Na deze inleiding worden alle 1781 vluchtelingen genoemd: per dorp op het alfabet. Van sommigen is weinig bekend andere evacués komen uitgebreid naar voren omdat er contact is gelegd met de vluchtelingen zelf of hun nakomelingen. Ook kwartiergevers vertellen hoe zij deze periode hebben beleefd; dat was beslist geen kleinigheid want sommige evacués verbleven wel 8 tot 9 maanden in hetzelfde gezin.
Uit de verhalen blijkt ook maar weer hoe verschillend mensen kunnen zijn: sommige vluchtelingen hielden altijd contact met hun gastgezin, zelfs tot nu toe, andere vluchtelingen hebben nooit meer iets van zich laten horen.

Daarna is het de beurt aan de hongervluchtelingen waarvan er 945 ten tonele worden gevoerd. Was er bij de evacués na december 1944 nog sprake van een gemeentelijke registratie, dat was bij de hongervluchtelingen nauwelijks het geval. De uitzending van hongerkinderen ging namelijk niet uit van de overheid maar van instanties als het IKB en verschillende diaconieën en bedrijven. In maart en op 17 mei 1945 probeert de gemeente nog wat aan de registratie te doen, maar er zullen vast zijn die daar niet aan hebben meegewerkt.

Tussendoor zijn er hoofdstukjes die over bepaalde onderwerpen nog wat informatie geven. Zo wordt beschreven hoe de kapelaan van Huissen met zo’n 500 parochianen uit zijn dorp naar het noorden trekt, velen van hen komen in Oostdongeradeel terecht. De parochie Dokkum verzorgde op het laatst van de oorlog 70 dorpen met een 5000 vluchtelingen. De pastoor van Dokkum werd geholpen door 14 geestelijken die verschillende dorpen bedienden, ook zij komen aan het woord.

Het boek van auteurs Reinder Tolsma en Doede Douma wordt afgesloten met een register op alle 1393 gezinnen die vluchtelingen hebben opgevangen.
Van de kwartiergevers (mensen die vluchtelingen opvingen) hebben we een online namenindex.
Ook van in het boek genoemde vluchtelingen hebben we een namenindex.

Het boek heeft in een hardcover 488 bladzijden op A4-formaat en bevat 600 foto’s, waarvan vele nooit eerder gepubliceerd werden. Het boek weegt maar liefst 2,2 kilo en wordt in eigen beheer uitgegeven.

Het boek kost slechts € 25 bij voorinschrijving (na 1 december 2019: € 27,50) en de verzendkosten bedragen € 7,50 binnen Nederland. Het boek kan besteld worden bij r.tolsma01@knid.nl en zal na het verschijnen worden verstuurd.

Een aanrader voor alle leden van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland en andere belangstellenden in de Tweede Wereldoorlog in onze regio!

Update: Inmiddels is in mei 2023 ook Vluchtelingen in Westdongeradeel 1940-1945 verschenen.