Recent zag ik op Twitter een bericht voorbij komen waarin iemand meldde dat hij zijn zoon als een van zijn voornamen de naam Bauke had gegeven. Dat is ook mijn tweede voornaam. In het eerste geval was het een vernoeming van profwielrenner Bauke Mollema, wiens voorouders uit Nes komen (zijn grootvader uit Nes, Westdongeradeel trouwde met zijn grootmoeder uit Nes, Ameland). In mijn geval ben ik vernoemd naar de jong overleden broer van mijn vader. Hij was weer vernoemd naar zijn grootvader (mijn overgrootvader).
Nu speelt bij voornamen, zeker in deze tijd, de ‘mode’ een rol. Een bekende sportman wordt vaak door enthousiaste fans vernoemd. Toen bij voetbalclub Ajax de Fin Jari Litmanen een van de sterren was werden prompt honderden kinderen naar hem vernoemd.
Een mooie bron om te controleren hoe populair een voornaam was in de loop der tijden is de Voornamendatabank van het Meertens Instituut. Er is ook een mooie weergave op de kaart van Nederland, zoals bij dit voorbeeld van de naam Hessel.
Nog niet zo lang geleden schreef Aly van der Mark een boekje over uitstervende Friese voornamen, getiteld De leste Hikke.
Voor genealogen uit onze regio zal het ook niet verwonderlijk zijn dat bepaalde voornamen relatief vaak voorkomen in Noordoost Friesland. In Friesland werd en wordt in zijn algemeenheid nog heel strikt aan vernoeming gedaan: de eerste zoon krijgt de voornaam van grootvader van vaderszijde etc.
Typische voornamen uit de regio zijn volgens mij Hessel, Bauke, Enne, Bote, ja en welke nog meer?
Dat lijkt me nu een mooi zomerklusje voor onze lezers: stuur uw ’typisch Noordoost Friesland voornaam’ in naar dit blog of per email!
One Response to “Voornamen in Noordoost Friesland”
Leave a Reply
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
Typische voornaam uit Noordoost-Friesland: Jenze
Een voornaam die
zeker niet mag ontbreken in de lijst met typisch Noordoost Friese voornamen is
de naam Jenze Tussen 1811 en 1902 krijgen in Nederland 43 jongens deze naam.
Zij zijn allen geboren in Friesland, behalve een Groninger, een Drent en
natuurlijk Jenzes Douwes Rauwerda uit Rotterdam. Van de 39 Friese Jenzes, komen
er 30 uit Noordoost-Friesland (Dokkum 1, Kollumerland 1, Oostdongeradeel 2,
Dantumadeel 4, Ferwerderadeel 6, Westdongeradeel 7 en Tietjerksteradeel 9)
(Bronnen:
voornamenbank Meertensinstituut, Genlias en Tresoar)
Inmiddels is de naam
vrij zeldzaam aan het worden. In 2010 zijn er in Nederland 29 jongens die de
naam dragen. In februari van dit jaar is daar onze zoon Jenze bijgekomen. Hij
is vernoemd naar zijn pake, die in 1938 geboren werd als vierde zoon in het
gezin van Johannes Luhoff en Jinke Terpstra uit Rinsumageest. Johannes en Jinke
vernoemden hun kinderen naar een eeuwenoud gebruik, dat mogelijk teruggaat tot
tijd van de Germanen, waarbij familieleden volgens een vaste volgorde vernoemd
werden. Als vierde zoon werd Jenze vernoemt Jenze
Terpstra, de oudste broer van Jinke, die in de jaren ’20 van de vorige eeuw
emigreerde naar Noord-Amerika om nooit meer terug te keren…
Met het vernoemen van broers en
zussen, werden automatisch ook weer de overgrootouders vernoemd. Dit was in
zekere zin een extra waarborg voor het voortleven van de naam, want
kindersterfte was in vroeger tijden gemeengoed. Jenze senior is dus indirect
ook vernoemd naar zijn overgrootvader Jense Eeltjes Terpstra. Hij werd
geboren in 1832 te Birdaard en trouwde met Pietje Paulus Kingma (Soms wordt
zijn naam ook als Jinze geschreven). Vanaf 1866 wordt Jense als eigenaar
genoemd van een boerderij aan de Steendamsterweg 4 te Birdaard (inmiddels
afgebroken). Jense is zijn hele leven boer gebleven op deze familieboerderij.
Deze Jense was de oudste zoon van Eeltje Jenses Terpstra
en Antje Symens Vellinga. Eeltje Jenses werd geboren in 1806 in het deel van
het toenmalige Wânswerd aan de streek, dat nu tot
Birdaard gerekend wordt. In 1831 wordt Eeltje zowel bewoner als eigenaar
van een boerderij aan de Steenendamsterweg 4 aldaar. De boerderij zal vanaf dat
moment in het bezit van de familie Terpstra blijven tot 1955.
Eeltje Jenses is de vijfde zoon van Jense Wybrens
Terpstra en Grietje Jacobs Timmermans. Jense Wybrens werd geboren te
Wanswerd in 1770. Na hun huwelijk in 1793 worden
Jense en Grietje boer en boerin op een boerderij aan de huidige Wanswerterdyk
37 te Birdaard. Die boerderij stamt al van vóór 1640 en is eigendom van het
bekende Leeuwarder Sint Anthony Gasthuis. Jenses vader Wybren is er rond 1768
komen wonen en Jense neemt als oudste zoon ‘de pleats’ over. In 1811
moet Jense een achternaam kiezen. Omdat zijn boerderij op een terp is gelegen,
kiest Jense voor de naam Terpstra, ‘afkomstig van de terp’. (Bron: Drie
eeuwen Birdaard, Auke Kingma 2007).
De ouders van Jense Wybrens zijn Wijbren Jenses en Baukjen Wybes. Van deze Jense zijn geen exacte geboortegegevens bekend, bij zijn huwelijk in 1763 wordt alleen vermeld dat hij afkomstig is van Wanswerd. Hij zal waarschijnlijk geboren zijn rond 1726, het geboortejaar van zijn vrouw. Wybren en Baukje werden lidmaat der Hervormde kerk in 1755 en waren boer van beroep. Gezien de omvang van hun boerderij deden zij dit niet onverdienstelijk.
Hoewel exacte
gegevens ontbreken, zijn er wel aanwijzingen voor de herkomst van Wijbren
Jenses. Hij is waarschijnlijk een zoon van Jense Harings, geboren omstreeks 1695,
waarschijnlijk in de omgeving van Giekerk. In 1720 trouwt Jense Haring met Antje Wybrens. Hun
tweede zoon zou volgens de traditie Wybren Jenses genoemd worden. Vanaf 1728 komt deze Jense (ook genoemd Jinse,
Iense, Jinte en zelfs Jeense Harings) voor als stemgerechtigde (grote!) boer in
Wanswerd, waar hij een boerderij huurt die eigendom is van het Soete Name Jesus
Gilde te Leeuwarden. Ergens in de
jaren veertig van die eeuw overlijdt Jenze, nalatende de ‘weduwe Jense
Harings te Birdaard, van gering vermogen, een gezin van 5 volwassenen
(meerderjarig) en 1 (minderjarig) kind…’ (Bron: quotisatiecohieren
Dantumadeel, folio 93).
Hiermee eindigen de schriftelijke bronnen. Over het
persoonlijke wedervaren van deze voorouders in de middeleeuwen zijn nauwelijks
iets bekend. Maar ook Jense Harings is bij zijn geboorte rond 1695
hoogstwaarschijnlijk vernoemd. Dezelfde naam komt bijvoorbeeld in 1646 ook in
Jelsum voor, en dat zou maar zo zijn pake kunnen zijn, maar deze relatie is
vooralsnog niet aantoonbaar.
Maar zoals gezegd grijpt de traditie van het vernoemen
waarschijnlijk terug tot het begin van onze jaartelling. Heiligennamen als Johannes,
waar Jenze als Friese verbastering van afgeleid is, worden omstreeks de 12de
eeuw gemeengoed in Noord Nederland. Het zou dus maar zo kunnen dat er al 900
jaar een Jenze rondloopt in Friesland.…