In de periode 1652-1815 werden diverse Nederlandse schepen in oorlogstijd door Britse schepen gekaapt (Anglo-Dutch Wars). Daarvan is in de Britse archieven in Kew bij London heel veel administratie bewaard gebleven. De zogenaamde Prize papers zijn documenten die werden buitgemaakt en opgemaakt ter juridische afhandeling. Meer en meer worden deze papieren gedigitaliseerd en het zal u niet verbazen dat hier ook schippers uit Noordoost Friesland tussen zaten.
Diverse projecten, zoals Sailing Letters, Gekaapte Brieven en Brieven als Buit, hebben deelverzamelingen getranscribeerd en digitaal beschikbaar gesteld.
Ook de uitgever Brill heeft stukken van de Prize papers gedigitaliseerd, met name de verhoren die niet in de Dutch Prize Papers database zitten.
Welke namen komen we zoal tegen van Friezen of scheepsnamen (verbonden met eigenaar/reder) met een mogelijke link naar onze regio (Bedenk wel dat de namen verhaspeld kunnen zijn door de Engelsen)?
Een greep uit onze recente vondsten (met dank aan Nykle Dijkstra en Ane Witteveen), vooral tijdens de Vierde Engelse Oorlog:
Siebe Nannes, meester/schipper uit de Jouwer (Joure) in Friesland, op de smak De Jonge Ulbe, varend van Bordeaux naar St Malo met wijn, 14 mei 1780
Sibbe Nannes, commandeur uit de Jouwer (Joure) in Friesland, op de Jonge Ulbe, varend met wijn van Libourne (Frankrijk) naar Rotterdam, 23 december 1780, tussen Dover en Calais. Hij werd dus twee keer binnen een jaar gekaapt!
Tot mijn verbazing vond ik zijn overlijden op een Engelse website over de begraafplaats in Tenterden, graafschap Kent, bij de St. Mildred Church: SECTION A – Stones in the South Western part of the Yard:
3. Hier Legt Begraaven Schipper Seibe NANNES, Van de Jouwer in Vriesland is in den Heere Gerusteden, 8 November, 1781, oudt 47 iaaren.
On east side: “As he’s the first the Neighbours say that lies/First of War Captives buried in this place,/So may he hope to be the first to rise/And seek the mansions of eternal peace.” (Register. 10th November, 1781, Siebe Nannes, aged 46, buried.)
Hij is dus in krijgsgevangenschap in Tenterden overleden! Misschien eens een local vragen of die een foto kan maken? Ik heb in ieder geval de koster van de kerk even gemaild.
Hoe dan ook: Dit vraagt natuurlijk om nader onderzoek en een mooi artikel!
Engel Cornelis, scheepsmaat uit Dokkum, was aan boord bij Sibbe Nannes tijdens deze reis op de Jonge Ulbe van Libourne naar Rotterdam.
Niclaas Roelofs, kok uit Sloten in Friesland, op de Lumina Elizabeth, varend met linnen, papier en honing van Morlaix naar Amsterdam, 27 december 1780
Jurjen Rinders, stuurman uit Stavoren, op de Jonge Francois, 23 december 1780
Jan Wessels, zeeman uit Sappemeer in Groningen, op de Vrouw Marya Gertruda van Camminga, varend van Libourne naar Rotterdam, 25 december 1780
Hinderikus Hindricks, meester/schipper uit Dokkum, op de Jonge Francois Bekius, varend van Harlingen naar London, 23 december 1780
Jan Aukes Noerd Raven (Jan Aukes Noordraven of Noorderhaven), kapitein uit Suameer/Grouw in Friesland, op de Vrouw Marya Gertruda van Camminga, varend van Libourne naar Rotterdam, 25 december 1780
Pytter Coerts Nijland, meester/schipper uit Dokkum in Friesland, op de Lumina Elizabeth, varend met linnen, papier en honing van Morlaix naar Amsterdam, 27 december 1780. Zie scan van zijn ondervraging bovenaan deze pagina. Pieter Coerts Nijland of Nieuwland huwde in 1774 te Dokkum met Antje Rintjes. Later huwde hij waarschijnlijk nog Grietje Hilberts Bos. Pieter Koerts Nieuwland komt ook voor in Tietjerksteradeel. Familie van oud-archivaris Pieter Nieuwland?
Aan boord was eveneens scheepsmaat Adam Johannes uit Dokkum.
Pieter Ones Fermer, meester/schipper van Ameland, op de Abraham en Jacob, varend van Malaga naar Amsterdam, met wijn, rozijnen, limoenen, 25 december 1781. Dit is waarschijnlijk Pieter Ones Former die op 14 november 1822 te Lissabon in het hospitaal overleed. Hij was toen kapitein op het Deense schip ‘Neptheunis’. Er werd in Dokkum een Memorie van Successie opgemaakt voor hem en nog in 1824 in een acte bij notaris Jan Klaasesz in Ternaard. In 1782 trouwde hij RK te Nes, Ameland met Trijntje Jacobs.
Cornelis Jans Hofker van Ameland op de Gezina Maria, ook wel Gesina Maria, 1780 en Jan Jans de Groot op de Oostzaandam
Hindrick Rimpel, uit Elbing, schipper op de Jonge Francois, zeilend van Harlingen naar London
Als u er een bekende naam tussen ziet, laat het ons weten! Dan kunnen wij u van meer informatie voorzien.
Update: Prachtige en snelle aanvullingen van Nykle Dijkstra op bovenstaande:
De doop van Sibe Nannes als zoon van Nanne Sybes en Aegje Sybes was op 10 april 1735.
Nykle wist ook een afbeelding van zijn graf te bemachtigen want hij had een foto aangevraagd via Findagrave.com en gravestonephotos.com. Via die laatste site heeft hij de foto gekregen van de helaas slecht leesbare grafsteen.
Abraham en Jacob, vraag 31: “six one pounder guns and two swivel guns mounted on board the said brigantine and that there were also onboard of and belonging to her some ball and about fifty pounds of gunpowder and that she was so armed as being her ordinary furniture and to fire for a pilot.” De koopvaarder van de Amelander Former was dus wel (licht) bewapend met 8 grotere en kleinere kanonnen/geweren.
Jonge Francois Bekius: gekaapt door de kotter HMS Liberty, luitenant Berkeley. Dat schip vuurde éénmaal en toen gaf de JFB zich over.
Vraag 10: Schip was gemaakt door ene Anne Hoops Bijl uit Dokkum. Anne Hoops Bijl zal scheepstimmerman Anne Coops Bijl zijn:
Huwelijk 28 januari 1776 te Dokkum
Bruidegom: Anne Coops Bijl wonende te Dokkum
Bruid: Froukjen Formers Jaarsma wonende te Holwerd
Jonge Ulbe, vraag 17: eerder in mei gekaapt door het kaperschip Achilles uit Wymouth, kapitein John Williams op een reis van Bordeaux naar St. Malo
Lumina Elizabeth, antwoord vraag 25: eerder was een kaper (scheepstype logger) aan boord gekomen en had een “thierce” (159 liter?) honing meegenomen.
Vraag 26: Er was een passagier aan boord, ene “John” die naar Engeland moest. Hij was uitgewisseld of zo (ransomed). Verder wist de kapitein niets over hem.
Vraag 31: Er was alleen één musket aan boord.
Het graf van Siebe Nannes wordt nog in een boek genoemd. Er staat/stond blijkbaar een schip en een liggend figuur (de schipper voorstellende?) op:
In het boek ook nog e.e.a. over Tenterden rond 1780.
Over de jonge Ids Sippes Tjaarda, kajuitwachter uit Joure, verscheen in Historisch Tijdschrift Fryslan een artikel, gebaseerd op zijn memorieboek (collectie Scheepvaartmuseum Amsterdam) en de Prize Papers uit Kew (via Nykle Dijkstra) waarin de ondervragingen van de bemanning zijn vastgelegd na een kaping bij Guernsey in 1803.
Voor toekomstige artikelen hebben we ook scans van de verhoren gedownload van de schepen met een connectie met de Friese maritieme wereld: Abraham en Jacob (met Pieter Ones Former en Euwe Pieters), Hermanus Witteveen (met oa Jacob Minses), Jonge Francois Bekius, Jonge Sybrant Witteveen, Lumina Elizabeth (met Pytter Coerts Nijland en Niclaas Roelofs), Tetje Witteveen (met Brugt Pieters en Pieter Egberts) en Vrouw Maria Gertruda van Cammingha , die in de alfabethische lijst bij Brill te zien zijn.
Interessant zijn waarschijnlijk ook De Docke (Doeke) Dotinga (met oa Klaas Wiebes en Bauke Tjerks), De Jonge Anne Wiegers Visser (met oa Heere Wessels en Anne Lieuwes), De Jonge Derk (met oa Tjapke Egberts, Jan Obbes en Anne Rengs), De Clara T Fallinga (met oa Jan Rinses de Ruyter, Sjoerd Wilts en Fokke Sytses), De Jonge Frans Tiggelaar (met oa Jan Hindriks Ontjes uit Noordbroek), De Jonge Harmen Heddinga (met oa Tijs Symens en Simon Tijsses), De Jonge Sjoerd Meintsma (met oa Klaas Jurres, Klaas Pieters en Jan Jacobs), De Jonge Tamme (Rein Hendriks Loots en Fedde Liebrands), De Jonge Thomas en Yanke (met oa Doeke Meintes en Meinte Doekes), De Jonge Vrouw Engenita (met oa Atte Helles Jager/Ate Hilles Jager), De Jonge Watze Ruitinga (met oa Pieter Romkes Zijlstra en Aicke Tymens), De Jonker Ruirt van Camminga (met Gerardus Potter en Jan Harms Prenger), De Kinds Kinderen (met oa Sybren Beekes en Barend Ydes), De Vrouw Catharina (met oa Pieter Jacobs Schots (Ameland), Fokke Hendriks en Jelle Reinders), De Vrouw Janke Ates (met oa Hielke Ates, Albert Baukes), Jonge Juffers Reitsma (Ruerd Martens Brouwer), Jonge Vrouw Maria (Sywert Everts, Jan Lourens), Jonge Westerbaan (Ewart Jans de Boer, Gert Jeltes), Jonkevrouw Lisk (Pieter Abes en Jacob Broers), Stadt Workum (Jacob Michiels en Foppe Hengsteman), T Vertrouwen (Eise Eises Postma en Arent Poppen), Jonge Ids (Lieuwe Broers)
Update november 2022: Inmiddels zijn er voor Duitsland en Frankrijk ook initiatieven gestart. De Duitse Prize Papers zijn te doorzoeken via https://portal.prizepapers.de/search/
De Franse Prize Papers (Saint-Malo) zijn ondergebracht in het project Global Privateering. Meer daarover in dit artikel.
